Polska piechota w Bitwie Warszawskiej

Bitwa Warszawska stanowiła punkt kulminacyjnym polsko-radzieckiej wojny z 1920 roku. W tym czasie Polska dążyła do przywrócenia swoich granic sprzed 1772 roku, a ZSRR Włodzimierza Lenina starało się szerzyć komunizm, używając Armii Czerwonej. Gdy te dwie biegunowe ideowe poglądy starły się w Białorusi i Ukrainie, Armia Czerwona odniosła szereg szybkich i zdecydowanych zwycięstw. Podbudowany tym postępem Lenin rozkazał swoim siłom dalszy marsz na zachód, wierząc, że polska klasa robotnicza wspomoże inwazję w imię rewolucji.

W ciągu sześciu tygodni zbliżyli się do Warszawy i chociaż klasa robotnicza nie zjednoczyła się wokół najeźdźców, impet był zdecydowanie po stronie bolszewików. W obliczu porażki dowodzący Józef Piłsudski zaproponował śmiały kontratak, w którym polskie siły stałyby twardo w oczekiwaniu na przybycie Armii Czerwonej, a następnie oskrzydliłyby ją i otoczyły. Plan nie zyskał popularności wśród polskich generałów, gdyż postrzegano go jako desperackie posunięcie. Ale nie mając zbyt wielu innych możliwości, zdecydowali się na to.

Polska obrona pod Miłosną niedaleko Warszawy

Kiedy Armia Czerwona rozpoczęła swoje ostateczne natarcie w sierpniu 1920 roku, Piłsudski, nie w pełni przygotowany, zmuszony był mimo wszystko przystąpić do kontrataku. Inwazja rozpoczęła się 13 kilometrów od miasta, co napawało Piłsudskiego obawą, że czekanie będzie oznaczało klęskę. W czasie gdy polskie siły walczyły na przedmieściach Warszawy, kawaleria i piechota Piłsudskiego w krótkim czasie pokonały duże odległości i wbiły klin w linie bolszewików, którzy posiadali przewagę liczebną i technologiczną. Nie mogąc zareagować, wojska radzieckie pogrążyły się w chaosie – niektóre dywizje kontynuowały natarcie na Warszawę, inne uciekały, by w końcu ulec rozproszeniu.

Dotkliwa porażka sparaliżowała Armię Czerwoną, a w następnych miesiącach kilka kolejnych polskich zwycięstw zapewniło niepodległość kraju do 1939 roku. Ta bitwa jest uznawana za jedną z najważniejszych bitew w historii, bo polskie zwycięstwo powstrzymało rozprzestrzenienie się komunizmu do Europy Zachodniej. Radzieckie zwycięstwo stworzyłoby prosowiecką, komunistyczną Polskę, pogłębiając rewolucyjne niepokoje obecne wówczas w sąsiadujących Niemczech.

Defilada z okazji Dnia Wojska Polskiego w 2015 roku

Pomimo zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej i jego wagi, upamiętniające je Święto Żołnierza było obchodzone tylko do 1947 roku. Po zakończeniu Drugiej Wojny Światowej radziecka Armia Czerwona zajęła Polskę i kontrolowała jej administrację. Po wyborach w 1947 roku komuniści objęli oficjalną kontrolę nad krajem i położyli kres Świętu Żołnierza, które gloryfikowało radziecką porażkę.

Zamiast tego obchody przemianowanego Dnia Wojska Polskiego upamiętniały rocznicę starcia stworzonej przez Sowietów 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki z oddziałami niemieckimi w Bitwie pod Lenino w październiku 1943 roku. Chociaż bitwa została za czasów PRL wyróżniona w polskiej historii wojskowości, potwierdzając jej wysoką wartość bojową, polska piechota musiała się z niej wycofać z powodu złej koordynacji Armii Czerwonej. Bitwa Warszawska stanowi niezaprzeczalny przykład niezłomnego ducha walki, odwagi i poświęcenia Polaków.

Piloci Dywizjonu 303 RAF-u w 1940 roku (koloryzowane)

Po napaści Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku i rozbiciu polskich sił zbrojnych, rząd na uchodźstwie, część formacji zbrojnych i służby wywiadowcze odbudowywały się poza granicami Polski. Do połowy lat czterdziestych około 35 000 polskich lotników, żołnierzy i marynarzy zbiegło do Wielkiej Brytanii, tworząc największe zagraniczne siły zbrojne w tym kraju. Z tej liczby około 8500 stanowili lotnicy, a ponieważ walczyli już z Luftwaffe, zaliczali się oni do grona bardziej doświadczonych pilotów w Wielkiej Brytanii. Dywizjony 302 i 303 Królewskich Sił Powietrznych (RAF-u), stworzone w czerwcu 1940 roku, składały się z polskich pilotów i załóg naziemnych oraz z brytyjskich dowódców.

W czasie Bitwy o Anglię trwającej od 10 lipca do 31 października 1940 roku zestrzelili oni 201 samolotów, przy czym Dywizjon 303 odnotował 126 zestrzeleń – najwięcej wśród wszystkich dywizjonów Aliantów. Najlepszym polskim pilotem był Witold Urbanowicz z Dywizjonu 303, zestrzelił on 15 maszyn, a Antoni Głowacki był jednym z zaledwie dwóch pilotów Aliantów, którzy zestrzelili pięć niemieckich samolotów jednego dnia. Doświadczenie polskich pilotów przełożyło się również na to, że Dywizjon 303 stracił prawie 70% mniej samolotów niż reszta RAF-u.

Zdobyczny Jagdpanzer 38(t) użyty na barykadzie w Warszawie w 1944 roku

Gdy w połowie 1944 roku Armia Czerwona zbliżała się do Warszawy, polski rząd na uchodźstwie rozważał wyzwolenie miasta spod okupacji wojsk niemieckich przed przybyciem Sowietów. Istniała obawa, że Sowieci po odbiciu miasta z rąk niemieckich uznaliby je za swoje. Ostatecznie powstanie rozpoczęło się 1 sierpnia, kiedy to polska Armia Krajowa, stosując taktykę partyzancką, przejęła kontrolę nad centrum miasta, chociaż tylko około 2500 z 45 000 powstańców było w posiadaniu broni.

Dla porównania, 25 000 niemieckich żołnierzy było uzbrojonych w doskonalszą broń oraz posiadali artylerię i czołgi. Polacy zdobyli kilka z tych pojazdów i użyli ich przeciwko Niemcom. Wśród nich był VI Pudel , którego opisywaliśmy w naszym niedawnym przeglądzie zdobycznych i przerobionych pojazdów. Do 4 sierpnia powstanie objęło większość Warszawy. Ale podczas gdy polskie próby uzyskania jakiejkolwiek pomocy ze strony radzieckiej nie przynosiły efektów, niemieccy okupanci uzyskali wzmocnienie siłowe i dokonali masakry dziesiątek tysięcy cywilów w ich domach. Chociaż dotkliwe okrucieństwo hamowało opór, Powstanie utrzymało się przez 63 dni. Jednak ostatecznie Niemcy ponownie przejęli kontrolę nad Warszawą.

Od prawej do lewej: Zygalski, Rejewski, Różycki

Brytyjski Bletchley Park, centrum alianckiego łamania szyfrów w czasie II Wojny Światowej to synonim złamania kodu Enigmy. Ale to polski matematyk, Marian Rejewski, faktycznie dokonał pierwszego przełomu w 1932 roku. Zdając sobie sprawę, że Europa stoi na krawędzi wojny, brytyjscy szpiedzy specjalizujący się w łamaniu szyfrów, odwiedzili swoich polskich kolegów i po raz pierwszy przekonali się, że to matematyka, a nie lingwistyka, jest kluczem do rozszyfrowania niemieckich systemów kodów.

Polscy kryptolodzy stworzyli również urządzenia do symulowania maszyn Enigma, co zostało później odtworzone przez Brytyjczyka Alana Turinga po ponownym spotkaniu z Polakami. Uważa się, że wyniki pracy Bletchley Park skróciły wojnę nawet o dwa lata, a chociaż Brytyjczycy byli siłą napędową programu, to wkład polskich matematyków: Henryka Zygalskiego, Jerzego Różyckiego i Mariana Rejewskiego, był kluczowy. Ich wysiłki uratowały być może miliony żyć i to dzięki nim – oraz wielu innym bohaterom – Polska może obchodzić Święto Wojska Polskiego.