Komutanlar!

Hepimiz tanklarımızı ön cephede çatışmada görmeye alışığız ama onları bakımdayken ne kadar görüyoruz? Tank Müzesi'nden Mike Hayton ile Atölye Müdürü olarak ünlü araçların restorasyonu hakkındaki deneyimlerini dinlemek ve tank bakımının inceliklerini öğrenmek için görüştük.

Merhaba Mike Hayton. Görevinizi ve günlük işlerinizi biraz anlatabilir misiniz?

Tank Müzesi'nde Atölye/Restorasyon Müdürüyüm. Deneyimim ve bilgim sayesinde gerektiğinde atölyeye danışmanlık yapıyorum. Hâlâ yoğun olarak Tiger 131 ile uğraşıyorum. Ayrıca Tankfest ve Tiger Günü gibi gösteri etkinliklerine bakıyorum.

Ekibin deneyimi nedir? Restorasyon bölümünde uzmanlaşılmış görevler var mı?

Ekip iki gruba ayrılmış durumda. Bir grup tarihsel araçlara odaklanıyor. Diğer grup ise gösteri araçlarının günlük çalıştırma faaliyetleriyle ilgileniyor. Ekibin yarısını müzedeki ilk gönüllüler oluşturuyor. Çoğunun geçmişinde makine veya askeriye var.

Yıllar içinde belirli araçlarda son derece bilgili hale geldiler. Örneğin, 'Buzz', Sherman tankları hakkında engin bilgiye sahip ve Fury filminde Sherman'ı o kullandı. Ayrıca iki stajyerimiz var. Biri ağırlıklı olarak makineler üzerinde çalışıyor, diğeri ise deneyim kazanmak için çoğu araç üzerinde çalışıyor.

"Tabii bu eski tankların hiçbirinde bilgisayar yok. Her şey vida, cıvata ve bol miktarda küfürden ibaret!"

Tankların özelliği nedir? Sizin için cazibeleri neden kaynaklanıyor?

Babam eskiden beni Tank Müzesi'ne bırakırdı o yüzden gençliğimde tanklarla çok zaman geçirdim. O zaman onları sevmeye başladım ama aynı zamanda paletli araçlara sevdalandım. Bazıları uçakları, arabaları sever. Ben tankları seviyorum. Her şey ben daha delikanlıyken başladı.

Yıllar geçtikçe kendi tankımı aldım. Bir FV432 Zırhlı Personel Taşıyıcı. Eskiden sokaklarda kullanırdık. Yaşadığım yerde çok tanınırdı ve müthiş eğlenirdik. Daha sonra Müze ile çalışma fırsatım oldu. O sırada kendi işim vardı ama reddedemeyeceğim kadar iyi bir fırsattı.

"Her tankın kendine has bir kokusu vardır. Burada o kadar zaman geçirdim ki gözlerimi bağlayıp rastgele bir tankın içine koysanız hangi ülkeden geldiğini söyleyebilirim."

Gençlere veya sizin yaptığınız işi yapmaya hevesli yeni tank meraklılarına hangi tavsiyeleriniz olur?

Esas etki kafanızın makinelere yatmasından veya makinelere ilgi duymanızdan geliyor. Bu eski araçlar üzerinde çalışmak için üniversite diplomasına ihtiyacınız yok. Yeter ki bir tankın kokusu sizi çeksin, içinde sağa sola kafanızı vurmak sizi rahatsız etmesin, vb. Stajyerlerimiz bunu kanıtladı. Geldiler ve çok iyi iş çıkardılar.

Üzerinde çalışması daha kolay veya zor olan belirli bir tank var mı?

Hepsi bir dereceye kadar zor. Neticede büyük motorları küçücük alanlara sıkıştırıyorsunuz. 60'ların ortalarında ve 70'lerde tankların tasarımı üzerine çok daha fazla kafa yoruldu. Örneğin FV432 Zırhlı Personel Taşıyıcısının 'paket' motoru var. Yani dört vida ve birkaç bir şeyi çözdüğünüzde tüm paketi dışarı alabiliyorsunuz. Motor, şanzıman, radyatörler, hepsi bu büyük yapının içinde. Tankın dışına çekebiliyorsunuz, yere koyabiliyorsunuz, göbek kablolarını bağlayıp tümünü tankın dışında çalıştırabiliyorsunuz. Zaman geçtikçe tank tasarımı sayesinde işler daha kolaylaştı ve böyle devam etti.

Hatta Amerikan M60'ın motorunun arkasında tekerlek bile taktılar. Motoru tankın arkasından yuvarlayarak çıkarıp yere koyabilir ve öyle çalıştırabilirsiniz. Yeni Leopard tanklarında paketi dışarı almak kolay ama çok daha teknik bir iş.

Tarihsel araçları mı gösteri araçlarını mı tercih ediyorsunuz?

Mümkün olduğunca tarafsız olmaya çalışıyorum ama üzerinde çalışmanın ne kadar kolay olduğuna göre iltimas oluyor. Şu anda Churchill tankımızda sorun yaşıyoruz. Motorun mekanizması üzerinde çalışmak zor. Motoru sabahtan çıkarabildiğiniz Panzer III ile kıyaslamadan edemiyorsunuz. Alman tankları üzerinde çalışmak daha kolay görünebilir ama çok daha teknik aletler ve anlamak daha zor, özellikle de Tiger.

"Büyük bir Meccano seti gib. Çok iyi düşünülmüş ve tasarlanmış."

Tiger 131, üzerinde çalışması en zor tanklardan biri mi?

Benim deneyimime göre evet. En önemli gösterimiz ama 2004'te sorumluluğunu üstlendiğimden beri %100 güvenilirlik sağladık. Artık onunla daha az uğraşıyoruz ama güvenilir durumda tutmak zor bir mücadele oldu. Çok başımız ağrıdı, vicdan muhasebesi yaptık ama başardık. Bundan büyük gurur duyuyorum.

Aynı şey Panzer III için de geçerli. Bu ikisi en çok zaman ayırdığım tanklar çünkü ziyaretçilerin en çok ilgi gösterdiği araçlar bunlar. Yine, Panzer III %100 güvenirliğe sahip; hiç çekerek götürmemiz gerekmedi.

Gösterimdeki tankları müzede ne sıklıkla çalıştırıyorsunuz? Bir tankın aylarca sabit durması ne tür sorunlara yol açıyor?

Müze, koleksiyonunu iki filoya ayırdı. Biri tarihsel filo, diğeri çalışan filo. Çalışan filo, yaz boyu çalıştırdığımız veya günlük olarak kullandığımız tankları içeriyor.

Koleksiyonumuzdaki tankların kabaca üçte biri çalışır durumda. Yeni bir üçte bir de biraz zaman ve çaba harcansa çalışır duruma gelebilecek halde. Son üçte bir ise uğraşmak için fazlasıyla pahalı işler. Genellikle etkinliklerde tekrar tekrar kullandığımız aynı tank sayısı çok az çünkü en iyi performansı gösterenler onlar.

Aynı şey tarihsel filo için de geçerli. Düzenli olarak her birkaç ayda bir çalıştırdığımız yaklaşık 20-25 araç var. Bu bir film için veya Tiger Günü ya da Tankfest gibi bir gösteri için olabilir. Chieftain ana muharebe tankı neredeyse her gün ya kullanılır ya da üzerinde çalışılır. Tankların bazılarında lastikler veya parçalar orijinaldir, yani 70, 80 yıllıktır, o yüzden onları mümkün olduğunca az çalıştırıyoruz. Palet ömrü konusu ciddi bir endişe kaynağı.

"Tarihsel tankları kullanmayı sınırlandırma konusunda mümkün olduğunca uygulamaya çalıştığımız oldukça katı bir düzen var ama müzenin de hayatta kalması gerekiyor."

Öte yandan, tankların 'tutukluk yapmaması' için çalıştırmanız gerekiyor mu?

Evet. Örneğin Tiger yılda iki kere gösteriye çıkar. Arada ise motoru çalıştırırız, hangardan geri geri çıkarırız, hazırlarız, ısıtırız sonra geri koyarız. Çalışır durumda kalmasını sağlıyor.

Restorasyon atölyesinde karşılaştığınız bazı tehlikeler nedir? Korku hikayeleriniz var mı?

Müze için ana tehlikelerden ikisi asbestos ve tritiumdur. Göstergeleri gece görmenizi sağlayan üstündeki yansıtıcı malzemeler. Müzedeki bazı araçların kimseye zarar vermemelerini sağlamak için mühürlenmesi gerekti. Her zaman farkında olduğumuz bir şeydir ve bu malzemeler ve göstergelerle iş yapmayı öğrenmek için bol eğitim aldık.

Bir keresinde Tiger ile çıkmıştık ve gösteri yapacaktık. Sürücü geri geri çıktı, sonra tank durdu. Birisi benzini açmayı unutmuş. Açtık, sürücü tuşa bastı ve aniden tankın içinde devasa bir parlama oldu ve duman doldu. Sürücü iki saniye içinde yuvadan fırlamıştı. Meğer gövdeye topraklama kablosu çözülmüş ve kutuya atlama yapmış. Tüm tank elektriksel anlamda ölmüştü. Beş bin kişi 10 dakika sonra bu tankı görmeyi bekliyordu o yüzden ilk defa atalet kolunu kullanmak zorunda kaldık.

The Tank Museum ve restore edilen araçlar sizce ziyaretçilere nasıl bir değer sunuyor?

Benim için, çocukların savaşta dedelerinin ve büyük dedelerinin ne yaptığını mutlaka görmesi gerekiyor.

"Genellikle okullarda anlatılır, öğretilir ama müze insanlara idrak ettirmek için harika bir yer. Tankçıların ve mürettebatların başlarından geçenleri, yediklerini vb. anlattıkları videolar ve hikayeler bu anlayışı aşılamak için muhteşem bir yol."

Ayrıca barış mesajı da var. Kim bunlardan birinde oturup büyük bir topun üzerine doğru ateş etmesini ister? O açıdan burasının harika bir yer olduğunu düşünüyorum.

Bir tankı restore etmenin adımları nedir?

Tank uzun bir süre sabit kaldıysa, geçmemiz gereken birkaç aşama oluyor. Daha önce kullanıldıysa yağını, suyunu, vb. kontrol ediyoruz. Birkaç ay sabit kaldıysa yapacak çok daha fazla iş oluyor. Örneğin: Paletleri birleştiren çubukların yerinde olduğundan emin olmamız gerekiyor. Palet gerginliği, lastikler, tekerlekler, dişliler, yıpranma veya akıntı kontrolü yapılıyor.

"Bir araç iki veya üç yıl depoda kaldıysa iş çok daha büyüyor. Belki motoru çıkarıp motorun içine kameralarla derinlemesine çalışma yapmak gibi şeyler gerekebiliyor."

Projelerin önceliğini nasıl belirliyorsunuz? Maliyet ve bütçe kısıtları gibi basit bir şey mi?

Ana değerlendirmemiz arz ve talep. Örneğin, Chieftain ana muharebe tankında palet yastıkları var. Bunlar yıprandığında yerine koyacak yenileri yok. Aynı şey Challenger I için de geçerli.

Ayrıca ilk Challenger'lar ve Chieftain'ler için üzerinde çalışacak doğru elektrikçileri bulmak zor çünkü taşıdıkları elektronik ekipman facia durumda. Yedek paletlerimiz ve motorlarımız olsa onları daha çok sürerdik. Neyse ki Chieftain için yedekler elde ettik ama çoğu modern hizmetlerde bu sorun olmaya başladı çünkü parçalar artık bulunmuyor.

"Bu bir dengeleme işi. Sıkıcı olmamanız gerekiyor. Muhteşem araç gösterileriyle insanları çekmemiz gerekiyor. Bazı tanklar için ise parça eksikliği yok. Ancak parçaların ne kadar ender hale geldiğini piyasadaki fiyatlarından anlayabilirsiniz."

Parça temin etmek sorun oluyor mu?

Biz şanslıyız. Bazen devletler bize parça veriyor. Bize hizmetten düşen, ihtiyaç fazlası tanklar ve parçalar verdiler. Karantina sırasında iki tır dolusu parça aldık, bu da filomuzu ayakta tutmaya yardımcı oldu.

Ekibiniz araçların boyanmasından da sorumlu mu? Öyleyse bir tankı boyamak için neler gerekiyor anlatabilir misiniz?

Evet. Restorasyon ile çok ilgiliyim ve yıllar boyunca klasik araba restorasyonu yaptım. Her zaman doğru renkler kullanmak için çok çaba harcadım. Bir tankı yanlış renklerle boyamak affedilemeyecek bir hatadır. Boyadığım tankların tarihsel olarak gerçekçi olmasından gurur duyuyorum.

Üç büyük üretici olan Amerika, İngiltere ve Almanya çok farklı boyama yöntemlerine sahip. Almanlar RAL renklerini kullanır. Başka üreticiler de olduğundan nerede yapıldıklarına bağlı olarak farklı tonlar olabilir. Örneğin RAL 7 olduğunu biliyorsanız her zaman o renk olacağından emin olabilirsiniz. Alman tanklarında renkler konusunda isabetli olmak oldukça kolay, o renkler bugün hâlâ arabalarda kullanılıyor. İngiliz tankları ise örneğin 'açık saman' gibi renklerle boyanmıştı. Tank kılavuzları renkleri belirtiyor ama her zaman kodlarını vermiyor. Genellikle İngiliz tankları 'açık saman' veya 'koyu yeşil' olarak tanımlanır. Amerikan tankları soluk renklerin yanı sıra elde etmesi kolay başka renkler kullanır. Şansımıza diğer ülkelerin tanklarından farklı olarak çok geniş renk yelpazeleri yok.

"Sanırım zırhlı araç boyamada lideriz."

İşin bir tarafından Birinci Dünya Savaşı Renault tankı var. Lincoln Üniversitesi'ne bazı örnekler yolladık, onlar da boyayı karıştırmanın formülünü verdiler. Biz de karıştırdık, hazırladık ve aynı Birinci Dünya Savaşı'nda olduğu gibi boyadık.

Panzer III, 'Bal' dediğimiz, Alman boya kodu yani RAL rengi ile boyanır. Tam olarak doğru renktir. Öte yandan Panther savaşın sonu bir renktedir. Alman ordusunda boya bitmişti ve sadece astar boyası kalmıştı.

Panther'i uzun yıllar önce boyadık ve Tankfest için ağaçların arasına koyduk. Yanından geçen insanların %50'si tankı görmedi. İnsanlar daha sonra birkaç metre ötesinden geçmiş oldukları halde Panther'i görmediğini iddia etti. Tankın şeklini insanların göremeyeceği şekilde bozmak oldukça tatmin edici.

Atölyenizde görmek istediğiniz rüyalarınızın tankı hangisidir?

Tartışmasız İngiliz Crusader. Çok uzun süredir istek listemde. En güzel ses çıkaran motorlardan birine sahiptir. Çalışır duruma getirmekten çok mutlu olacağım bir tank olurdu çünkü artık çok azı kaldı.

Restorasyon projelerinin fonlamasını nasıl yapıyorsunuz?

Fon çeşitli kaynaklardan geliyor. Örneğin Tiger 131 restore edildiğinde Prism fonundan yeni bir şanzıman için 30.000 sterlin dâhil çekiliş fonu ve hibe aldık. Ayrıca bireysel bağışçılardan ve organizasyonlardan oldukça değerli hediyeler aldık.

Tankları sürme fırsatınız oluyor mu?

Eskiden yaptım. İsveç'e tank sürmeye gidecek kadar şanslıydım. Tiger'ı da kullandım ama sadece kısa bir mesafede. Sürücüleri üç kişiyle sınırlı tuttuk. Tankların çoğu gönüllüler tarafından kullanılsa da onların mümkün olduğunca çok deneyim kazanmasını istiyorum. Tiger öylesine çıkıp pratik yapabileceğiniz bir tank değil. Sadece çıkıp gösterisini yapıp geri gelir.

Son yorumlarınızı alalım?

Her şeyi doğru çerçevede değerlendirmek önemli. Bazı insanlar içi ölüm makineleriyle dolu bir müzeye gitmek istemiyor. Aslında doğru ama müzenin amacı bu değil. Tiger tankı insanları öldürmek üzere üretilmişti. Ancak tankın mühendisliği o kadar güzel ki, atölye bakış açısından doyamıyorum.

Birinci Dünya Savaşı dönemi Mark IV üzerinde çalışmak ve Londra'ya gitme fırsatına sahip oldum. Müthiş bir makine ve hikayeler tam olarak anlamanızı sağlıyor.

"İçine oturup kapıları kapadığınızda, sizinle bir sonraki kişinin arasında motor varken, etrafta kıvılcımlaruçuşurken, her yerden benzin damlarken, bu araçların içinde savaşa giden insanları düşünüyorsunuz."

Tank Atölyesi Güncesi

Başka anekdotlar ve perde arkası görüntüler istiyor musunuz? Şanslı gününüzdesiniz! Tank Müzesi'nin tank boyamaktan hurdaları kurtarmaya ve belirli tankların incelemesine kadar her şeyi kapsayan 17 bölümlük YouTube serisi var. Video listesi sürekli büyüyor. İzlemeye başlayın ve Tank Müzesi atölyesinin derinliklerine dalın!

Video Listesi: Tank Atölyesi Güncesi  

Çok Teşekkürler, Mike!
Mike Hayton ve Bovington'daki Tank Müzesi'ne erişim, destek ve ortak merakımız üzerine konuşma fırsatı sağladığı için çok teşekkür ediyoruz!

Harekete geçin!