Komutanlar!
En yeni Ağacın Tepesi etkinliğimiz, ağır ama hareket kabiliyeti yüksek bir araç olan WZ-111 Model 5A tankına özel olduğu için, Çin tanklarına ve özellikle de bu tankların Sovyet araçlarıyla olan ilişkilerine biraz daha yakından bakarak Temmuz ayına bir ekleme yapmanın iyi bir fikir olacağını düşündük. Sözü daha fazla uzatmadan Çin İmparatorluğu makinelerinin ardındaki sır perdesini aralayalım!
İlk Çin Tankları
Çin'deki ilk tanklar 1920'lerde ortaya çıkmaya başlamıştır. Merkezî hükûmet o dönem yalnızca güneydeki birkaç bölgeyi kontrol ediyordu. Ülkenin geri kalanıysa hâlâ askerî gruplar tarafından korunan feodal devletlerden oluşmaktaydı. Bu bölgelerden birinin lideri olan Zhang Zuolin, askerleri için tank satın almayı başarmıştı. Aslında kaçakçılık desek daha doğru olur çünkü Fransa'dan aldığı 36 Renault FT tanklarının aslında ilk başta Sovyet devriminde savaşması planlanmıştı. 1919'da Vladivostok'tan alınmış ve en sonunda Mançurya bölgesine getirilmişlerdi.
I. Dünya Savaşı sırasında Renault FT tankları
Daha sonra bu araçlar İngiliz Carden-Loyd tanketteleri ile güçlendirilen Çin Ulusal Devrimci Ordusu'na geçmiştir. Bir tank filosu oluşmaya başlasa da Japonya'nın 1930'larda Mançurya'yı ele geçirmesini engelleyecek kadar büyük değildi. Japonlar, Şanghay'a gerçekleştirilen saldırının ardından rakiplerinin gösterdikleri çetin savunma karşısında oldukça etkilendikleri için, aralarında yerli yapım Type 89 ve Renault NC-27 de bulunan daha fazla tank almaya karar vermişlerdi. En iyi tanklara sahip olma yarışı yeni başlıyordu.
Müttefik Arayışı
Çin Cumhuriyeti, Japonlarla girdikleri mücadele yüzünden ordularının mekanizasyon sürecini hızlandırmak zorunda kaldı. Bunu başarabilmek için de İngiltere, Fransa, ABD ve hatta Almanya'dan bile tank satın aldılar. Yine de bu yeni tanklar İkinci Çin-Japon Savaşı'nda etkin rol oynayamadı çünkü komutanları yeterli eğitime sahip değillerdi. Bu sebeple Çin tank filosu 1937'nin sonuna doğru 48 birime düşürülmüştü. Daha da kötüsü, Japonya ve Nazi Almanyası arasında gerçekleşen ittifak sebebiyle Çin-Alman askerî ortaklığı yok olmaya mahkûm olmuştu. Çaresiz kalan Çin'in bir müttefike ihtiyacı vardı.
Çin ordusu T-26 tanklarını teslim alıyor
İşte tam da bu noktada Sovyetler Birliği nihayet yardıma koşmuştu. Batı'nın verdiği "moral desteğinden" daha da öteye gitmişlerdi. Çin Cumhuriyeti ile Sovyet Hükûmeti arasındaki saldırmazlık paktı, Çin İmparatorluğu'na gönderilecek askerî danışmanlar ve silahların yasal temeli hâline gelmişti. Ülkeye 87 adet T-26 tankı (1933 yapımı) ve makul miktarda zırhlı araba getirilmişti. Bu ittifak, makinelerle de sınırlı kalmadı. Meşhur subaylar Çin'e giderek oradaki tank mürettebatlarını eğitiyor ve böylece Sovyetler Birliği'nin endüstriyel uzmanlığından da en iyi şekilde yararlanılıyordu.
Beklenmedik Bir Dizi Olay
Kurulan iyi ilişkiler ve T-26 tanklarının cephede gösterdiği iyi performansa rağmen, Sovyet-Japon Tarafsızlık Anlaşması ile Sovyetler Birliği yavaş yavaş Çin'i terk etmeye zorlanıyordu. Zaten Nazi Almanyası ile savaş hâlindeki Sovyetler, iki cephede birden savaşma riskini göze alamazdı. 1941 Yazı itibarıyla anlaşmadan çekildiler ve yerlerini, Ödünç Verme-Kiralama Yasası ile Çin'e bazı M3A1 Keşif Araçlarını veren Amerikalılara bıraktılar.
Üzerinde Çince işaretler bulunan bir IS-2
Çin İmparatorluğu, kendi topraklarında savaş çıkıncaya kadar sahip olacakları yeni bir müttefike kavuşmuştu. Çin'de iç savaş çıktı ve en nihayetinde Sovyetler Birliği, komünist yönetime destek için yeniden Çin'in kapısını çaldı. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan 1956'ya kadar ülkeye ortalama 1800 T-34 ve T-34-85, 60 IS-2 ve SU-100 ile diğer personel taşıyıcılar getirildi. Mürettebatını Çinli gönüllülerin oluşturduğu bu araçlar, bizzat Amerika'nın Kore Savaşı'nda mücadele ettiği araçlardır.
Çılgın Üretim
1950'lerin ortalarına geldiğimizde Çinliler, sonraları ülkede Type 58 olarak kullanılacak T-34-85 gibi meşhur Sovyet tasarımlarından esinlendikleri ve kısmen taklit ettikleri çeşitli projeler üzerinde çalışmaktaydılar. Ayrıca Sovyetler Birliği, müttefikine bu aracın teknik belgelerini vermesinden önce Çinli mühendisler, Sovyet T-54 tankını da taklit etmeye çalıştılar. T-54, tüm Çin tanklarının gerçek atası hâline gelmişti ve Sovyetler Birliği de bu aracın ihracatında hiçbir kalemde kısıntıya gitmemiştir. Örnekler, uzmanlar, planlar ve daha fazlası, ülkenin adam akıllı bir tank filosu kurabilmesi için Çin'e gönderilmiştir ve bu, işe yaramıştır.
Type 59
1959'da, Çin Halk Cumhuriyeti'nin 10. Kuruluş Yıl Dönümü kutlamaları kapsamında Pekin'de gerçekleşen geçit töreninde, 32 tank hazır kıta oradaydı. Plan senede 1.000 araç üretmekti ancak iki ülke arasındaki ilişkinin zedelenmesi sonucunda üretim hızı yavaşladı. Bununla birlikte 1967 itibarıyla Type 59 ismini alan yerli tip T-54 tankından senede 600 ünite üretiliyordu. En nihayetinde 1990'ların ortasına kadar Çin fabrikalarından toplamda 6.000'den fazla araç çıkmıştır.
Uyarlamalar
Donanımın büyük bir bölümü ve toplar doğrudan Sovyet tasarımlarından alınmış olsa da Çin araçları birebir kopyaları değildi. Çinliler, bulundukları çevreyi ve bazı vilayetlerin tehlikeli savaş meydanlarına dönüşebileceğini dikkate almak zorundaydı. Güney vilayetlerinde sık görülen küçük köprüler üzerinden geçebilen ve WZ-131 olarak da bilinen, Type 59'un hafif modeli olan Type 62'nin de geliştirilmesi bu sebepledir.
WZ-111 tankının bir prototipi
En nihayetinde, 1950'de geliştirilmeye başlanan WZ-111 gibi araçlar, Çin'in ağır tanklar yerine tercih edeceği makinelerdi. Dayanıklı olacak şekilde tasarlanan bu gaga burunlu deve, ayrı ayrı zırh delici, yüksek patlayıcılı veya kümülatif mermi atışı yapmasını sağlayan bir Çin topu monte edilmişti. 1964'ün sonuna gelindiğinde ise WZ-111 tasarımının modası geçiyor gibiydi. Ağır tankların devri neredeyse sona ermek üzereydi ve aracın elde ettiği sonuçlar pek tatmin edici değildi. En nihayetinde Type 59'un potansiyeli daha yüksekti. Geliştirme ve modernleştirme olanakları daha fazlaydı. Bunun Çin ordusu için oldukça faydalı, Çin Hükûmetinin ihracatı bakımından da oldukça kârlı olduğu anlaşılmıştı.
Cepheye koşun!
