Operacja Wiosenne przebudzenie: Bitwa nad jeziorem Balaton

Operacja Frühlingserwachen (Wiosenne przebudzenie) trwała od 6 do 16 marca 1945 roku i była postrzegana jako ostatnia duża ofensywa sił niemieckich w II wojnie światowej. Operację przeprowadzono na Węgrzech na wschodnim froncie. Niemiecka ofensywa była skoncentrowana na rejonie jeziora Balaton, który miał wielkie znaczenie dla logistyki III Rzeszy, ponieważ znajdowały się tutaj ostatnie niemieckie źródła ropy naftowej.

Planowany atak Niemców

Marsz wojsk radzieckich

Nie mamy wystarczająco miejsca, aby omówić etap przygotowań do ofensywy, dlatego zaczniemy od oficjalnego czasu jej rozpoczęcia:

Początek Wiosennego przebudzenia

Według oficjalnych danych operacja Wiosenne przebudzenie rozpoczęła się 6 marca o 4:30. Niemcy zaczęli od potężnego ataku artylerii 6 Armii Pancernej SS i natarcia grenadierów pancernych Leibstandarte.

Niemieccy żołnierze

Pierwsza misja polegała na oczyszczeniu radzieckiego pola minowego w celu wybudowania rozległej sieci okopów. Czynność ta zajęła cały poranek, ale pozwoliła pancernej Kampfgruppe na rozpoczęcie natarcia. Czołgi i pojazdy półgąsienicowe miały poważne trudności podczas przeprawy przez gęste błoto powszechne w tym rejonie. W konsekwencji grenadierzy musieli obejść się bez wsparcia pojazdów pancernych, co znacznie spowolniło ich postępy.

Trudności doświadczała także dywizja Hitlerjugend poruszająca się na lewo od Leibstandarte. 2 Korpus Pancerny SS nie dotarł do celu przed zmrokiem, dając Sowietom czas na wyprowadzenie dodatkowej piechoty z niewielkim wsparciem czołgów.

7 marca ofensywa Niemców w końcu ruszyła pełną parą. Leibstandarte i Hitlerjugend przebiły się przez radziecką obronę i włączyły do akcji pancerną Kampfgruppe. Rano 8 marca wojska Hitlerjugend wysunęły się o 16 km, aż napotkały linię dział przeciwpancernych okopanych na wzniesieniu. Z samego rana następnego dnia kilkanaście czołgów Jagdpanther i Jagdpanzer IV wjechało na wzgórze i zmusiło obrońców do odwrotu. 

Jagdpanzer IV

Niemcy natarli na 30 Korpus i 18 Korpus Pancerny Sowietów. Rozpętała się zacięta walka, w której Sowieci ostrzeliwali niemieckie czołgi za pomocą ciężkiej artylerii przeciwlotniczej. Następnego dnia do ataku przyłączyły się dywizje Hohenstaufen i Wiking.

1 Korpus Pancerny SS dogonił uciekających Sowietów przy kanale Sió. Niemieckie Panthery i Jagdpanthery zadały spore uszkodzenia konwojowi radzieckich ciężarówek, który nie zdążył przejechać przez kanał. Walka przy kanale Sió osiągnęła apogeum 12 marca. Wojska skoncentrowały siły na ustanowieniu przyczółka umożliwiającego pokonanie szerokiej na 30 m przeszkody. Atak Hitlerjugend zakończył się porażką, gdy czołgi wsparcia i Jagdpanzery zostały wypchnięte z brzegu kanału przez miażdżący ostrzał dział przeciwpancernych. Grenadierzy pancerni spróbowali przepłynąć kanał w gumowej łodzi desantowej, ale ponieśli znaczne obrażenia od karabinów maszynowych. Ci, którym się udało, ustanowili prowizoryczny przyczółek. Tymczasem dywizji Leibstandarte powodziło się coraz lepiej – zdołała przeprowadzić wojska przez miasteczko, które zapewniało dobrą osłonę przed pociskami.

Działo Flak 88 mm w roli wsparcia

Atak wspierały śmiertelne działa Flak 88 mm i Królewskie Tygrysy, które razem zniszczyły liczne działa przeciwpancerne i bunkry Sowietów. Niemcy w końcu ustanowili przyczółek, gdy inżynierzy wznieśli most czołgowy. Przez most zdołał przejechać jeden Jagdpanzer IV, ale masa drugiego pojazdu była zbyt wielka i konstrukcja uległa zawaleniu. Technicy musieli stale naprawiać most, aby przeprowadzić posiłki przez kanał. Były one niezbędne do odparcia kontrataku ze strony regimentu czołgów T-34-85.

Kontratak Sowietów

Czołgi T-34-85

1 Korpus Pancerny SS zabezpieczył most w ciągu trzech dni, odpierając liczne próby kontrataku. Sowieci wyrządzali Niemcom poważne straty.

Ponieważ południowa trasa została skutecznie zablokowana, wojska niemieckie postanowiły skoncentrować siły na północy. Leibstandarte i Hitlerjugend otrzymały rozkaz porzucenia obecnych czynności i przeniesienia się na północ, aby dołączyć do natarcia w stronę Dunaju.

Operacja okazała się jednak bezskuteczna, gdyż następnego dnia Sowieci rozpoczęli własną ofensywę. Ponad 3000 pojazdów, w tym 600 czołgów, przejechało obok Budapesztu i wokół jeziora Velence. 4 Korpus Pancerny SS znalazł się pod ostrzałem, zaś dywizja Wiking została otoczona przez węgierski oddział, który przeprowadził atak z flanki. Hitler wydał rozkaz utrzymania pozycji za wszelką cenę. Dowódca dywizji, SS-Oberführer Karl Ullrich, zignorował rozkazy i postanowił wycofać wojska, póki było to możliwe. Z pomocą nadeszła dywizja Hohenstaufen, również łamiąc rozkazy Führera.

Upadek niemieckiego frontu

1 Korpus Pancerny SS, który prędko wycofywał się na północ, aby nie zostać otoczonym przez wroga, zdołał uciec, jednak stracił ogromne ilości wyposażenia. 20 marca 1945 roku 1 Korpus Pancerny SS miał już tylko 80 czołgów, dział pancernych i samobieżnych. Wszystkie dywizje Waffen-SS poniosły wielkie straty – ich skuteczność spadła o ponad 50% i nie mogły liczyć na posiłki.

Unieszkodliwione działo StuG 40 Ausf. G

Niemiecka linia frontu na Węgrzech upadła, a wojska zaczęły cofać się w głąb Austrii w celu obrony Wiednia. Dywizje Waffen-SS były w ciągłym odwrocie; tylna straż umożliwiała ucieczkę pozostałym jednostkom.

Hitler wpadł w furię, gdy dowiedział się o odwrocie Waffen-SS. Kazał 6 Armii Pancernej usunąć nazistowskie opaski, twierdząc, że nie żołnierze nie są godni noszenia jego imienia na uniformach.

Morale osiągnęło punkt krytyczny – wiele żołnierzy dezerterowało, widząc, że przegrali wojnę.