Dowódcy!
Chcielibyśmy skorzystać dziś z okazji i przypomnieć Wam w dużym skrócie historię 1 Warszawskiej Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte i jej udziału w II wojnie światowej.
Powstanie jednostki
Jednostka została sformowana na bazie 1 pułku czołgów w obozie biełomuckim pod Sielcami na mocy rozkazu dowódcy 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR nr 1 z 19 sierpnia 1943 r. Brygada otrzymała dwa sztandary: pierwszy został ufundowany przez Związek Patriotów Polskich, wręczony przez generała brygady Karola Świerczewskiego, a drugi ufundowało społeczeństwo Dorohuska, który przekazała Jadwiga Wojtałowa – żołnierz Batalionów Chłopskich.
Na pułk czołgów składały się 3 kompanie czołgów średnich, 1 kompania czołgów lekkich T-70 oraz czołgi T-34 zwiadu pancernego. Od 11 marca 1944 r. do 12 sierpnia 1944 r. w skład pułku znajdował się dywizjon artylerii pancernej składający się z 3 baterii po 4 działa SU-85. Wkrótce po wyłączeniu pułku artylerii pancernej ze składu brygady, strukturę brygady zmieniono z pułkowej na batalionową.
Szlak bojowy
W czasie swojej służby brygada brała udział w wielu walkach. Poniżej skrótowo przedstawiamy najważniejsze z nich:
Bitwa pod Studziankami
W odpowiedzi na kontrnatarcie niemieckiej dywizji „Hermann Göring” w kierunku na wsie Chodków i Studzianki, 9 sierpnia pierwsze polskie czołgi przeprawiły się przez Wisłę do przyczółku warecko-magnuszewskiego. W tym samym czasie Niemcy zajęli Grabnowolę i zbliżyli się pod Studzianki. 3 kompania czołgów z 1 Brygady Pancernej powstrzymała niemieckie natarcie i ostatecznie wyparła ich ze Studzianek. Wyłom w pozycjach polsko-radzieckich został ostatecznie zamknięty 14 sierpnia dzięki kontruderzeniu na wojska niemieckie. Po zażartych walkach bitwa zakończyła się likwidacją sił niemieckich 15 sierpnia. Po obydwóch stronach konfliktu śmierć poniosło setki żołnierzy i zniszczonych zostało około 30 czołgów i innych elementów arsenału.
Wyzwalanie Pragi i walki pod Jabłonną
1 Brygada Pancerna otrzymała rozkaz udzielenia wsparcia radzieckiej 47 Armii w operacji, której celem była likwidacja niemieckiego przyczółka w widłach Wisły i dolnej Narwi. 10 sierpnia 1 Dywizja Piechoty w składzie 47 Armii wyruszyła do natarcie w kierunku Pragi. W kolejnych dniach pułki piechoty zostały wzmocnione batalionem czołgów, którym po ciężkich walkach ulicznych udało się wyprzeć nieprzyjaciela ze śródmieścia Pragi i opanować wschodni brzeg Wisły. Wobec zagrożenia prawego skrzydła 1 armii WP na Pradze od strony niemieckich sił pancernych, w dniach 24–28 października rozpoczęły natarcie w celu zmniejszenia niemieckiego przyczółka w widłach Wisły i dolnej Narwi. Natarcie przebiegało przez Białołękę do Jabłonnej. Po opanowaniu Płudów i Wiśniewa połączone siły czołgów i piechoty przegrupowały się do szturmu Jabłonny. Ostatecznie udało się zdobyć kluczową pozycję węzła dróg na Nowy Dwór i Legionowo, gdzie 1 Dywizja Piechoty pozostała do 16 stycznia 1945, kiedy to rozpoczęła się ofensywa styczniowa.
Pościg do Bydgoszczy
1 Brygada Pancerna razem z 1 Dywizją piechotę nocą 17 stycznia rozpoczęła marsz w kierunku Piaseczna. Celem było przejęcie miasta, a następnie uderzenie w kierunku Lesznowoli, Raków i Włochów, aby odciąć Niemcom drogę powrotu. 1 BPanc podeszła to Tournia 23 stycznia, lecz otrzymała nowy rozkaz przemaszerować do Bydgoszczy. Czołowy oddział brygady rozbił niemiecką kolumnę samochodów z zaopatrzeniem dla 15 Dywizji Grenadierów SS i przełamał obronę na peryferiach miasta. Po przeprawie czołgów przez Brdę 26 stycznia zlikwidowano opór nieprzyjaciela. Następnego dnia Bydgoszcz została oczyszczona z ostatnich grup niemieckich. 1 BPanc podczas marszu kilkakrotnie wchodziła w kontakt z grupami nieprzyjaciela, które niszczyła lub spychała.
Przełamanie Wału Pomorskiego i Operacja Pomorska
29 stycznia 1 armia WP wyruszyła z rejonu Bydgoszczy, której zadaniem było zabezpieczenia prawego skrzydła armii. 9 lutego w składzie 50 czołgów otrzymała zadanie zdobycia Mirosławca. Natarcie rozpoczęło się 10 lutego. Niemcy przygotowali silną obronę, złożoną z zasadzek czołgowych, lotnictwa oraz ostrzałem pociągu pancernego. Wieczorem Mirosławiec został zdobyty, lecz z dużymi stratami w ludziach i sprzęcie.
1 Brygada Pancerna miała kontynuować marsz, uderzając w rejonie Żabina i następnie w Borujsku. W drodze do Borujska wojska napotkały silny opór wroga, w tym przeszkody ziemne i niszczyciele czołgów. Sytuacje rozwiązała grupa konna 1 BK, której szarża zaskoczyła wroga. W rezultacie Borujsko zostało zdobyte. Od 2 marca trwały ciężkie walki w rejonie Żabina i stacji kolejowej Wierzchowo. 4 pułk piechoty wraz z 2 batalionem czołgów uderzyły na Żabin, spychając nieprzyjaciela w kierunku stacji Wierzchowo. W gwałtownym starciu 2 batalion stracił 3 z 4 czołgów. W międzyczasie 6 pułk piechoty i 1 batalion czołgów uderzył Żabinek ze strony przesmyku między jeziorami. W połączonym natarciu pozostałych wojsk 1 BPanc przełamano niemieckie pozycje pod Wierzchowym i 1 armia WP przeszła do pościgu w kierunku wybrzeża.
Walka o Gdynię i Gdańsk
1 Brygada Pancerna została przeniesiona z 1 Armii WP do 2 Frontu Białoruskiego po przełamaniu niemieckich pozycji na Pomorzu Zachodnim, 8 marca 1945 r. Rejon Pomorza Gdańskiego był silnie umocniony, siły na lądzie były wspierane jednostkami marynarki wojennej. 1 BPanc uderzyła z zachodu i północy na Wejherowo. Po przełamaniu obrony nieprzyjaciela brygada przeszłą do pościgu, niszcząc niemieckie siły pod Miechowem i Redą. Po trzydniowych walkach wojska radzieckie osiągnęły brzeg Zatoki Gdańskiej w rejonie Sopotu 23 marca. Po odmówieniu kapitulacji przez niemieckie dowództwo rozpoczęto likwidacje dwóch odciętych od siebie zgrupowań sił niemieckich. 1 BPanc rozpoczęła natarcie na Gdynię i 25 marca główny pas obrony niemieckiej został przełamany. Po zaciekłej defensywie Niemców, 29 marca opór w Gdańsku został złamany.
Późniejsze przekształcenia
W czasie swojego istnienia 1 Brygada Pancerna nosiła kilka nazw:
Daty sformowania i rozformowania:
- 1943 – 1944: 1 Warszawski Pułk Czołgów
- 1944 – 1945: 1 Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte
- 1945 – 1989: 1 Warszawski Pułk Czołgów
- 1989 – 1995: 100 Pułk Zmechanizowany
- 1995 – 2000: 14 Brygada Zmechanizowana
Źródła:
Komornicki, Stanisław (1987). Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
1 Brygada Pancerna a World of Tanks
Do 1 Brygady Pancernej należał też czołg nr 102 „Rudy” z powieści Janusza Przymanowskiego „Czterej pancerni i pies” oraz serialu telewizyjnego pod tym samym tytułem. Choć sam czołg i jego załoga to bohaterowie fikcyjni, nic nie stoi na przeszkodzie, byście poprowadzili tę słynną maszynę do walki na polach bitew World of Tanks.
Jeszcze nie macie „Rudego”? Wypatrujcie czujnie, bo niebawem może pojawić się w sklepie premium.
Do boju!
